Tác giả góc nhìn thanh niên: Thanh niên Việt Nam

Nhóm Công tác Thanh niên về Chính sách Khí hậu

1. BỐI CẢNH

Nhóm Công tác Thanh niên về Chính sách Khí hậu là một dự án do thanh niên lãnh đạo được thành lập trên cơ sở Báo cáo đặc biệt về Thanh niên vì hành động vì khí hậu 2021 và 2022 sau các cuộc thảo luận và khuyến nghị của thanh niên trong quá trình viết báo cáo. Dự án này cũng là sự tiếp nối các sáng kiến do thanh niên khởi xướng bởi các mạng lưới và tổ chức thanh niên như YNet, VYCO, Youth4Climate TOT về Chuyển dịch năng lượng công bằng, những đơn vị đã tích cực tham gia thảo luận cho Nhóm Công tác Thanh niên về Chính sách Khí hậu ở Việt Nam. Là một phần của chương trình Youth4Climate, UNDP Việt Nam, Cục Biến đổi Khí hậu (DCC-MONRE) và Đoàn Thanh niên Hồ Chí Minh (HCYU) sẽ hỗ trợ xây dựng và vận hành dự án này.

Nhóm được thành lập bởi 6 đại diện thanh niên đã tham gia viết Báo cáo đặc biệt Thanh niên Hành động vì Khí hậu 2022 và các tổ chức do thanh niên lãnh đạo, YNet và VYCO. Việc tuyển chọn thành viên tiếp theo sẽ diễn ra trên cơ sở tự nguyện. Các đại diện trẻ làm việc trong Báo cáo đặc biệt Thanh niên Hành động vì Khí hậu và các tổ chức do thanh niên lãnh đạo được coi là những ứng cử viên tiềm năng cho nhóm công tác này.

​​Trong 2 năm đầu tiên 2023-2024, YPWG sẽ tập trung triển khai các hoạt động về hai vấn đề chính sách quan trọng mà giới trẻ quan tâm nhằm cải thiện sự tham gia của giới trẻ vào hành động vì khí hậu ở Việt Nam. YPWG sẽ xem xét các kết quả và tiến trình đã đạt được nhằm thúc đẩy Lộ trình Thanh niên hành động vì khí hậu 2021-2025 trong Báo cáo Đặc biệt Thanh niên Hành động vì Khí hậu và lập kế hoạch hành động chi tiết cho những năm tiếp theo.

(i) Chuyển dịch Năng lượng Công bằng (JET) 

Tuân thủ các cam kết tại COP 26 về phát thải carbon ròng bằng 0 vào năm 2050 và giảm 30% lượng khí thải mêtan vào năm 2030 so với mức của năm 2020, Việt Nam đã đồng ý thiết lập Quan hệ đối tác chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP) với Nhóm đối tác quốc tế bao gồm Liên minh châu Âu, Anh, Pháp, Đức, Mỹ, Ý, Canada, Nhật Bản, Na Uy và Đan Mạch vào ngày 14 tháng 12 năm 2022. JETP sẽ huy động 15,5 tỷ USD tài chính công và tư nhân ban đầu trong vòng 3 đến 5 năm tới để hỗ trợ Việt Nam. Quan hệ đối tác này là một yếu số quan trọng thể hiện cam kết của Việt Nam hướng tới quá trình chuyển đổi năng lượng nhằm duy trì lợi ích cân bằng cho tất cả các bên liên quan trong ngành năng lượng.

Tuy nhiên, các cam kết chính trị hiện tại của JETP và các chính sách xung quanh quá trình chuyển đổi năng lượng của Việt Nam, đặc biệt là Kế hoạch phát triển điện lực quốc gia 8, Đóng góp do quốc gia tự quyết định (2022), Chiến lược biến đổi khí hậu quốc gia 2050 và dự thảo Kế hoạch thích ứng quốc gia (2022), chưa đưa ra phân tích chi tiết và các kế hoạch giảm thiểu tác động xã hội của quá trình chuyển đổi này, sẽ không tạo được những ảnh hưởng tương xứng đến giới trẻ và các nhóm yếu thế do tái cơ cấu ngành năng lượng và sự phát triển của các hoạt động kinh tế bền vững, quan tâm hơn đến khí hậu. Đây là khoảng trống chính sách dành cho thanh niên Việt Nam chủ động tham gia và giải quyết vấn đề này vì thế hệ trẻ sẽ sớm trở thành lực lượng lao động chính trong lĩnh vực năng lượng đang chuyển đổi.

YPWG hướng tới tìm hiểu tác động của Chuyển dịch năng lượng công bằng ở Việt Nam đối với đời sống và giáo dục của thanh niên; nghiên cứu và đưa ra các đề xuất chính sách nhằm cải thiện sự hỗ trợ cho thanh niên trong lĩnh vực này.

(ii) Giáo dục Biến đổi Khí hậu

Giáo dục về biến đổi khí hậu ở Việt Nam đã được triển khai dưới dạng các hoạt động ngoại khóa hoặc các khóa học đặc thù tại địa phương cho học sinh trung học từ năm 2014 và lồng ghép vào các khóa học chính khóa từ năm 2012 (Hiển, N.T. 2019, Tạp chí Giáo dục). Các hoạt động này tập trung vào việc nâng cao nhận thức cho học sinh về biến đổi khí hậu, nhưng vẫn chưa giảng dạy thêm các kỹ năng bảo vệ môi trường hoặc thích ứng với biến đổi khí hậu (UNDP Việt Nam 2022).

Trong bối cảnh tăng cường các cam kết về biến đổi khí hậu và đổi mới các mục tiêu quốc gia, Việt Nam sẽ từng bước chuyển hướng sang một nền kinh tế chú trọng hơn đến khí hậu. 65 triệu việc làm mới có thể được tạo ra vào năm 2030 trong quá trình chuyển đổi này (ước tính toàn cầu), điều này sẽ tạo ra sự thay đổi về nhu cầu việc làm giữa các ngành, nhưng cũng đòi hỏi những kỹ năng mới cho các công việc hiện tại (Báo cáo Kinh tế Khí hậu Mới 2018). Do đó, giáo dục về biến đổi khí hậu sẽ là một phần quan trọng để chuẩn bị cho giới trẻ trong tương lai.

YPWG có mục tiêu hợp tác với Bộ Giáo dục và Đào tạo (MOET) cũng như mạng lưới thanh niên từ các trường trung học và đại học để hiểu trải nghiệm của thanh niên trong quá khứ cũng như mong muốn và nhu cầu giáo dục của họ trong tương lai.

 

2. MỤC TIÊU

YPWG sẽ kết nối thanh niên với các cơ quan khác nhau nhằm:

• Nâng cao tiếng nói của thanh niên trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách, thông qua đánh giá tác động của các chính sách hiện hành đối với thanh niên Việt Nam và thực hiện các chiến dịch truyền thông xã hội, các sự kiện lấy thanh niên làm trung tâm;
• Nghiên cứu và đưa ra các khuyến nghị chính sách về (i) JET và (ii) Giáo dục BĐKH cho thanh niên, nhằm xây dựng bộ kỹ năng tối thiểu cho các hành động ứng phó với khí hậu (bao gồm thích ứng và giảm nhẹ) và đề xuất các cơ chế hỗ trợ cụ thể để cải thiện khả năng tiếp cận tương lai của thanh niên cơ hội nghề nghiệp và áp dụng lối sống xanh hơn;
• Xây dựng năng lực của thanh niên và mạng lưới thanh niên để thanh niên tham gia và tham gia một cách có ý nghĩa vào quá trình hoạch định chính sách ở Việt Nam, đặc biệt là về các lĩnh vực chính sách mà thanh niên quan tâm nhất.

Ngoài ra, nhóm đặt mục tiêu hoạt động như một nền tảng huy động các nỗ lực phối hợp của thanh niên trong vận động chính sách để thông báo cho Bộ TNMT, Bộ GD&ĐT, UNDP, TWĐ và các tổ chức phi chính phủ nhằm thiết kế và triển khai các dự án có ý nghĩa hơn cho thanh thiếu niên.

3. LIÊN LẠC: Trang Facebook Viet Nam Youth4Climate

Chúng tôi, thanh niên Việt Nam,

Nhận thức được rằng biến đổi khí hậu ngày càng trở nên rõ ràng hơn ở Việt Nam, ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển bền vững và đời sống hằng ngày của người dân; đặc biệt là nhóm thiểu sổ/ nhóm yếu thế (bao gồm cả người dân ở vùng dân tộc thiểu số, miền núi, vùng sâu, vùng xa, người có hoàn cảnh khó khăn, người khuyết tật, LGBTQ+,…);

Ghi nhận tầm quan trọng của việc tạo ra một tuyên bố thanh niên Việt Nam cũng như sự đóng góp của thanh niên Việt Nam vào các hoạt ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường;

Khẳng định ứng phó với biến đổi khí hậu không phải là công việc của một cá nhân, một tổ chức riêng lẻ mà là công việc chung của toàn xã hội, của tất cả các quốc gia trên thế giới;

Kêu gọi thực hiện các hành động ngay lập tức để hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu ở giới hạn tối đa 1,5°C cũng như đạt được các mục tiêu dài hạn của Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu.

Hướng tới hành động vì Khí hậu toàn diện, thanh niên Việt Nam, tuyên bố:

Về phát thải ròng bằng “0”

Chúng tôi kêu gọi Chính phủ dừng đầu tư vào mở nhà máy điện sử dụng nhiên liệu hoá thạch từ nay tới năm 2030, hạn chế các tổ chức tài chính đầu tư vào các dự án có tỷ lệ phát thải lớn; hạn chế đến mức thấp nhất việc sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần tiến tới loại bỏ hoàn toàn các sản phẩm này vào năm 2030.

Chúng tôi đề xuất Chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức tài chính cần có chính sách, chương trình hành động quyết liệt hơn nhằm cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng tuần hoàn và phát thải thấp; tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển tài chính xanh; chuyển dịch đầu tư vào các dự án công nghệ giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu, các dự án giải pháp dựa vào tự nhiên.

Về giáo dục và đào tạo

Chúng tôi kiến nghị Chính phủ triển khai lồng ghép các nội dung liên quan đến biến đổi khí hậu vào trong chương trình giáo dục phổ thông, đặc biệt là các nội dung mang tính địa phương, bằng cả tiếng Việt và tiếng dân tộc ở các cấp học từ nay tới năm 2030.

Chúng tôi đề xuất các địa phương và các bên liên quan cần có các hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu cho người dân, thúc đẩy lối sống “xanh” và hành động vì khí hậu.

Về hỗ trợ dành cho thanh niên

Chúng tôi mong muốn Chính phủ, doanh nghiệp, và các tổ chức xã hội có các nguồn quỹ với cơ chế giải ngân đơn giản, minh bạch nhằm hỗ trợ tài chính cho các hoạt động về ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường do thanh niên khởi xướng và thực hiện.

Chúng tôi đề xuất Chính phủ, doanh nghiệp, và các tổ chức xã hội tiếp tục xây dựng các chương trình nâng cao năng lực, tăng cường khả năng tiếp cận thông tin cho thanh niên ở mọi vùng miền trên cả nước, trao quyền cho thanh niên địa phương nhằm phát huy tri thức bản địa, kết nối các chuyên gia, tham gia trao đổi kinh nghiệm thực tiễn cũng như đóng góp tham vấn tại các diễn đàn trong nước và quốc tế.

Về sự tham gia của thanh niên vào chính sách và quá trình ra quyết định

Chúng tôi khuyến nghị rằng thanh niên cần được bày tỏ quan điểm, tiếng nói và tham gia nhiều hơn vào quá trình hoạch định, xây dựng chính sách tại cấp độ địa phương và quốc gia, bao gồm các chính sách quan trọng của quốc gia như Đóng góp do quốc gia tự quyết định, Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu, Luật và chính sách về biến đổi khí hậu và môi trường.

Chúng tôi mong muốn Chính phủ tạo hành lang và cơ sở pháp lý hỗ trợ các cá nhân, sáng kiến, phong trào và tổ chức thanh niên, trong đó cần có các cơ chế riêng dành cho các nhóm thiểu số/ nhóm yếu thế và nhóm bị ảnh hưởng trực tiếp bởi biến đổi khí hậu; thành lập nhóm công tác thanh niên về chính sách khí hậu để đại diện tiếng nói của thanh niên tại các diễn đàn chính sách quốc gia và thế giới.

Không chỉ dừng lại ở đó, chúng tôi cũng đã xây dựng một lộ trình thanh niên hành động vì khí hậu từ nay cho đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Chúng tôi đề xuất Chính phủ, doanh nghiệp, và các tổ chức xã hội cùng chung tay đóng góp và thực hiện lộ trình này, thông qua phân bổ nguồn lực, thúc đẩy hợp tác với Mạng lưới thanh niên hành động vì khí hậu và các sáng kiến thanh niên. Chúng tôi cam kết tiếp tục hành động hết sức mình để những đề xuất này sẽ trở thành hiện thực trong thời gian tới.

 

Đọc thêm Tuyên bố chung Thanh niên về Khí hậu 2022